همنشینی شیطان...

این هفته هم بحث انفاق رو که در آیات زیادی از قرآن و با وسواس و دقت و ظرافت خاصی اشاره شده، ادامه دادیم. آیه مورد بحث همچنان آیه 29 سوره فاطر بود:

إِنَّ الَّذِینَ یتْلُونَ کِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِیةً یرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ(فاطر/29) 

کسانی که کتاب الهی را تلاوت می‌کنند و نماز را برپا می‌دارند و از آنچه به آنان روزی داده‌ایم پنهان و آشکار انفاق می‌کنند، تجارتی بی‌زیان و خالی از کساد را امید دارند.

دعوت به این جزء مهم از تجارت بدون زیان یعنی "انفاق" در آیات دیگری هم مطرح شده. خدا به شدت در این مورد توصیه و دعوت می کنه و تاکید داره وقت رو از دست ندیم:

وَأَنْفِقُوا مِنْ مَا رَزَقْنَاکُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ یأْتِی أَحَدَکُمُ الْمَوْتُ فَیقُولَ رَبِّ لَوْلَا أَخَّرْتَنِی إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ فَأَصَّدَّقَ وَأَکُنْ مِنَ الصَّالِحِینَ(المنافقون/10)

از آنچه به شما روزی داده‌ایم انفاق کنید، پیش از آنکه مرگ یکی از شما فرا رسد و بگوید: «پروردگارا! چرا (مرگ) مرا مدت کمی به تأخیر نینداختی تا صدقه دهم و از صالحان باشم؟!»

و باز میگه باید از روزی های پاکیزه ی خودتون برای انفاق کردن استفاده کنید و به بیانی داشته هاتونو گلچین کنید برای دیگران:

یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیبَاتِ مَا کَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَلَا تَیمَّمُوا الْخَبِیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِیهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِیهِ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِی حَمِیدٌ(البقرة/267)

اى مؤمنان! از بهترین آنچه به دست آورده‏اید و از آنچه از زمین برایتان برآورده‏ایم انفاق کنید، و [چیزهاى‏] پست را که خودتان جز با چشم‏پوشى نمى‏پذیرید براى انفاق منظور نکنید و بدانید که خدا بى‏نیاز ستوده است.

قرآن میگه بهترین ها و چیزهایی که مطلوب و دوست داشتنیه باید بدین تا باعث رشدتون بشه: 

لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ(آل عمران/92)

هرگز به نیکی نمی‌رسید مگر اینکه از آنچه دوست می‌دارید، انفاق کنید؛ و آنچه انفاق می‌کنید، خداوند از آن آگاه است.

لیلا تاکید می کرد علاوه بر اموال و دارایی ها، از بهترین "وقت" ها و بهترین "خلق و خو" ها و "استعداد" ها و خلاصه بهترین و دوست داشتنی قسمت عمر و زندگی و مالمون باید برای خدا کنار بذاریم! ملیحه مثال زد گاهی ما از هم گله می کنیم که فلانی فقط وقتی ناراحته، یاد من می کنه و زنگ می زنه و درد دل می کنه، وقتی هم حالش خوبه کاری به کار من نداره، درحالیکه ما باید سعی کنیم اوقات خوشمون رو در اختیار دیگران بذاریم. البته اگه بتونیم تو لحظات سختی کمکی بکنیم یا حداقل حرفا آدما رو وقتی بهمون نیاز دارن بشنویم، چرا از وقت و حوصله مون بهشون نبخشیم؟

الهه اشاره کرد به آیه هایی مثل آیه 272 سوره بقره که میگه هرآنچه انفاق کنید، به خودتون برمیگرده. الهه می گفت اگر حتی این جوری فکر کنیم که آنچه داریم میدیم، در حقیقت برای خودمون داریم میفرستیم یا کنار میذاریم، پس سعی می کنیم بهترینش رو انتخاب کنیم. معلم هم همیشه می گفت همه چیزمون رو از دست خواهیم داد و فقط اون چیزایی که برای خدا از دست بدیم، میمونه! (کُلُّ شَیءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ)

لَیسَ عَلَیکَ هُدَاهُمْ وَلَکِنَّ اللَّهَ یهْدِی مَنْ یشَاءُ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَیرٍ فَلِأَنْفُسِکُمْ وَمَا تُنْفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَیرٍ یوَفَّ إِلَیکُمْ وَأَنْتُمْ لَا تُظْلَمُونَ(البقرة/272)  لِلْفُقَرَاءِ الَّذِینَ أُحْصِرُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ لَا یسْتَطِیعُونَ ضَرْبًا فِی الْأَرْضِ یحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِیاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِیمَاهُمْ لَا یسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَیرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ(البقرة/273)

هدایت آنها بر تو نیست؛ ولی خداوند، هر که را بخواهد، هدایت می‌کند. و آنچه را از خوبیها و اموال انفاق می‌کنید، برای خودتان است؛ جز برای رضای خدا، انفاق نکنید! و آنچه از خوبیها انفاق می‌کنید، به طور کامل به شما داده می‌شود؛ و به شما ستم نخواهد شد. برای نیازمندانی باشد که در راه خدا، در تنگنا قرار گرفته‌اند؛ نمی‌توانند مسافرتی کنند و از شدت خویشتن‌داری، افراد ناآگاه آنها را بی‌نیاز می‌پندارند؛ اما آنها را از چهره‌هایشان می‌شناسی؛ و هرگز با اصرار چیزی از مردم نمی‌خواهند. و هر چیز خوبی در راه خدا انفاق کنید، خداوند از آن آگاه است.

جالبه که توی این آیه هم یکی از اولویت های انفاق رو کسانی میدونه که در تنگنا و سختی هستند ولی احتیاجشون رو ابراز نمی کنن و به نظر افراد آبرومندی میرسن. لیلا می گفت این آیه نشون میده اولاً ما وظیفه داریم چنین افرادی رو شناسایی کنیم و بفهمیم در اطرافمون کدوم آدم های آبرومند، نیاز به کمک دارن و حق نداریم فقط منتظر بمونیم  تا افراد بهمون اظهار نیاز کنند و بعد ما دست به کار بشیم. ثانیاً تو ذهنمون انفاق به معنی پول دادن به گدا و متکدی و کسایی که درخواست کننده هستند، معنا نشه و با پول دادن به چندتا گدا فکر نکنیم وظیفه ای رو به انجام رسوندیم!

لَیسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِکَةِ وَالْکِتَابِ وَالنَّبِیینَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیتَامَى وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّکَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِینَ فِی الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِینَ الْبَأْسِ أُولَئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ(البقرة/177)

نیکی، این نیست که روی خود را به سوی مشرق و مغرب کنید؛ بلکه نیکی کسی است که به خدا، و روز رستاخیز ، و فرشتگان، و کتاب، و پیامبران، ایمان آورده؛ و مال را، با همه علاقه‌ای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه و سائلان و بردگان، انفاق می‌کند؛ نماز را برپا می‌دارد و زکات را می‌پردازد؛ و کسانی که به عهد خود -به هنگامی که عهد بستند-وفا می‌کنند؛ و در برابر محرومیتها و بیماریها و در میدان جنگ، استقامت به خرج می‌دهند؛ اینها کسانی هستند که راست می‌گویند؛ و اینها هستند پرهیزکاران!

تو این آیه هم اولویت رو برای انفاق، خویشاوندان و بعد از اون یتیم و فقیر و ... میدونه و جالبه که افراد درخواست کننده ی کمک (سائل) آخرای لیست قرار گرفته! پس خیلی باید دقت کنیم و وظیفه داریم نیازمند های حقیقی و آبرومند رو شناسایی کنیم.

أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیثُ سَکَنْتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَیقُوا عَلَیهِنَّ وَإِنْ کُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنْفِقُوا عَلَیهِنَّ حَتَّى یضَعْنَ حَمْلَهُنَّ ...(الطلاق/6)

آنها [= زنان مطلقه‌] را هر جا خودتان سکونت دارید و در توانایی شماست سکونت دهید؛ و به آنها زیان نرسانید تا کار را بر آنان تنگ کنید و اگر باردار باشند، نفقه آنها را بپردازید تا وضع حمل کنند...

از مواردی که لفظ انفاق (نفقه) در قرآن اومده، نسبت به همسر طلاق داده شده است!! این آیات که طرز رفتار رو حتی بعد از طلاق تذکر میده، باعث خجالتمون شد چون فاصله ی زیادی که با فرهنگ قرآن داریم رو به عینه می بینیم. حتی الهه می گفت تو جامعه ی ما قبل از طلاق رسمی همدیگه رو از خونه بیرون میندازن، اگه رفتارشون طبق این آیه باشه که دیگه اصلاً طلاق نمیگیرن!! تو رفتارامون خیلی باید دقت کنیم...

وَالَّذِینَ ینْفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَاءَ النَّاسِ وَلَا یؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَلَا بِالْیوْمِ الْآخِرِ وَمَنْ یکُنِ الشَّیطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاءَ قَرِینًا(النساء/38)

و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان‌دادن به مردم انفاق می‌کنند، و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند؛ و کسی که شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است.

این آیه هم مثل خیلی از آیات دیگر انفاق، مهمترین شرط رو "نیت" می دونه نه ظاهر عمل. خدا هیچ وقت نمی گه هرکی بیشتر و مبلغ بزرگتری انفاق کنه، بهتره بلکه همیشه از پاکیزه بودن و مخلصانه بودنش صحبت می کنه. یاد حرف مرحوم دولابی افتادیم که میگن "اگه کارت خالص باشه از اینکه دیگران در موردش بفهمن یا تعریفی بکنن، هیچ حس خوبی بهت دست نمیده، حتی شاید ناراحت هم بشی"!

جالبه که در ادامه ی آیه ی بالا، صحبت از همراهی و همنشینی شیطان با آدم ها داره. ملیحه گفت همین که ما همیشه نگران نظر دیگران در مورد کارها و زندگی مون هستیم و براساس اون برنامه ریزی می کنیم، از مخلص نبودن و نیت خدایی نداشتنه. به جای خدا، همراهی شیطان رو انتخاب کرده ایم!

قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعًا أَوْ کَرْهًا لَنْ یتَقَبَّلَ مِنْکُمْ إِنَّکُمْ کُنْتُمْ قَوْمًا فَاسِقِینَ(التوبة/53)  وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا یأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ کُسَالَى وَلَا ینْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ کَارِهُونَ(التوبة/54)

گو: «انفاق کنید؛ خواه از روی میل باشد یا اکراه، هرگز از شما پذیرفته نمی‌شود؛ چرا که شما قوم فاسقی بودید!» هیچ چیز مانع قبول انفاقهای آنها نشد، جز اینکه آنها به خدا و پیامبرش کافر شدند، و نماز بجا نمی‌آورند جز با کسالت، و انفاق نمی‌کنند مگر با کراهت!

این آیه هم نشون میده حرکت "درونی" انفاق خیلی مهمتر از بروز "بیرونی" اونه و میتونه کاملاً تحت تاثیر قرارش بده. خدا از ما اون جوشش درونی رو میخواد چون انفاق قبل از هرچیز، کمک به خود ما هست.

آیاتی که میزان انفاق رو دستمون میدن هم متعدد اند:

وَالَّذِینَ إِذَا أَنْفَقُوا لَمْ یسْرِفُوا وَلَمْ یقْتُرُوا وَکَانَ بَینَ ذَلِکَ قَوَامًا(الفرقان/67)

و کسانی که هرگاه انفاق کنند، نه اسراف می‌نمایند و نه سخت‌گیری؛ بلکه در میان این دو، حد اعتدالی دارند.

لِینْفِقْ ذُو سَعَةٍ مِنْ سَعَتِهِ وَمَنْ قُدِرَ عَلَیهِ رِزْقُهُ فَلْینْفِقْ مِمَّا آتَاهُ اللَّهُ لَا یکَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا مَا آتَاهَا سَیجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یسْرًا(الطلاق/7)

آنان که امکانات وسیعی دارند، باید از امکانات وسیع خود انفاق کنند و آنها که تنگدستند، از آنچه که خدا به آنها داده انفاق نمایند؛ خداوند هیچ کس را جز به مقدار توانایی که به او داده تکلیف نمی‌کند؛ خداوند بزودی بعد از سختیها آسانی قرار می‌دهد!

و این آیه نشون میده وظیفه ی انفاق حتی از دوش افراد تنگدست هم برداشته نمیشه، بلکه اگر روح بخشنده در وجود فرد باشه، از هرچه که داشته باشه سهمی برای دیگران در نظر میگیره. به قول معلممون، بخشیدن در عین فقر باعث میشه حس ناتوانی و نداشتن رو هرگز باور نکنیم و انقدر احساس قدرت کنیم که حتی دست دیگران رو هم بگیریم.

فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِیعُوا وَأَنْفِقُوا خَیرًا لِأَنْفُسِکُمْ وَمَنْ یوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ(التغابن/16)

پس تا می‌توانید تقوای الهی پیشه کنید و گوش دهید و اطاعت نمایید و انفاق کنید که برای شما بهتر است؛ و کسانی که از بخل و حرص خویشتن مصون بمانند رستگارانند!

در نهایت با توجه به این آیه، زهرا گفت انفاق راه خوبی برای تسلط به نفس و کنترل "حرص و طمع" وجودمونه. و اینکه باور کنیم هرچی که داریم متعلق به ما نیست بلکه از آن خداست پس باید طبق نظر مالک حقیقی اش مصرف بشه:

آمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ فَالَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَأَنْفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ کَبِیرٌ(الحدید/7)

ه خدا و رسولش ایمان بیاورید و از آنچه شما را جانشین و نماینده در آن قرار داده انفاق کنید؛ کسانی که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگی دارند!

که این آیه به خوبی نشون میده خدا ما رو نماینده ی خودش قرار داده و هرچی که بهمون داده باید به نمایندگی از او صرف بشه. در نهایت لیلا گفت توصیه به انفاق هم تمرین دیگه ای برای خلیفه و نماینده ی واقعی خدا شدنه... 

ظاهراً صفات " سِرًّا وَ عَلَانِیةً " در قرآن فقط در مورد انفاق استفاده شده و برای هیچ رفتار دیگری تاکید بر انجام آن در پنهان و آشکار وجود نداره.